Dagelijks vaart een visser met zijn kotter dezelfde route. Ver van de kustlijn werpt hij zijn net uit in de zee. Na uren haalt hij het visnet weer op. Die kunst herhaalt hij elke dag. Na vele vangsten is hij overtuigd dat alle vissen groter zijn dan tien centimeter. Een kritisch scheepsmaatje merkt op dat de mazen van zijn visnet ook tien centimeter zijn. Met een anders geknoopt visnet en een andere maasgrootte zal hij ongetwijfeld een andere visvariëteit vangen.
Copernicus zag de mens als middelpunt van de schepping. Darwin beschouwde de mens als een geëvolueerd dier en Freud zag de mens als een wezen met een onbewustzijn. Zijn er niet heel verschillende toegangen tot ‘dezelfde’ werkelijkheid? Zijn de netten die we over de werkelijkheid gooien niet arbitrair? We zien de wereld niet zoals die is, maar zoals wij zelf denken te zijn. Onze werkelijkheid verandert door hoe we kijken. Het ‘net’ dat jij over de werkelijkheid gooit bepaalt jouw (v)angst. Bovendien zien we altijd maar een stukje van het geheel. Of zie jij wel het geheel? De persoon die denkt ‘het’ te weten staat het ontdekken in de weg. De werkelijkheid menen te kennen is hoogmoed. Daarvan gaan mijn nekharen overeind staan. Als iemand het leven niet begrijpt dan pas wordt het begrepen.
Wat verandert er wanneer we niet God of de wetenschap maar de oneindige variëteit aan perspectieven als uitgangspunt nemen voor ons leven? Ofwel: het niet-weten is hoger dan het weten. Zou ons leven dan anders kleuren? De analytische (wetenschappelijke) manier van kijken zet de wereld stil, stolt haar. Je bestudeert een stukje werkelijkheid door het uit zijn context te halen en noemt dat objectief. Dit denken plaatst de binnenkomende informatie in begrensde hokjes en noemt dat dan de werkelijkheid. Een metafysische (boven zintuigelijke) manier van kijken beschouwt de wereld in haar dynamiek en beweging. De wisselwerking met de context is mede bepalend. De werkelijkheid verandert door wat we voor ‘waar’-nemen. Niets wordt als vanzelfsprekend beschouwd, er ontstaat ruimte voor verwondering…
Zet jij de wereld stil of raak je verwondert door haar dynamiek? De wereld vanuit alle perspectieven bekijken is onmogelijk. Vanuit het door jouw gekozen perspectief weet je nooit het belang van het perspectief dat je mist. Dit betekent dat wonderen niet in tegenspaak zijn met de natuur, ze zijn slechts in tegenspraak met wat we over de natuur weten. Maar dat waarbij we ons comfortabel voelen zien we al gauw als waarheid en realiteit. We zitten, doorgaans onbewust, vast in onze patronen, conditioneringen en angsten. Bovendien zijn we pijn vermijdende wezens die leven in een maatschappij die verdoving stimuleert. Menigeen vlucht in alcohol, eetverslaving, vakanties en verdovingsmiddelen. Veelal is het wegstoppen en het naar buiten wegkijken (netflix). Er wordt nauwelijks tijd vrijgemaakt voor naar binnenkijken. Bewustwording van de netten die jij over de werkelijkheid werpt is een begin van zelfobservatie.
Vraag jij je weleens af hoe de ander de feiten zo kan verdraaien en rotsvast overtuigd is van zijn eigen gelijk. Zou jij net zo kritisch of verbaasd kunnen zijn over jouw eigen perspectief? Vanuit welke invalshoek kijk jij naar jezelf, de ander en de samenleving. Welk net gooi jij uit? Het bepaalt jouw levenshouding en jouw manier van in het leven staan. Zie jij bijvoorbeeld een vriendelijke of onvriendelijke wereld om je heen? De vraag stellen is niet het antwoord weten, want jouw antwoord ken ik niet. Leven in een vriendelijke omgeving creëert vertrouwen. Je hebt invloed op je levenshouding. Ik geef je enkele perspectieven. Jij bepaalt zelf welke vis je wilt vangen.
Zie je mensen als rationele of affectieve wezens? Natuurlijk kun je zeggen beide. Maar wat is jouw dominante zienswijze en wat is het effect daarvan op je gedrag? Koop je een huis vooral vanuit verstand argumenten of meer vanuit je gevoel? Was je in je partnerkeuze voornamelijk geïnteresseerd in matchfeiten of gaf je gevoel toch de doorslag? Onze leefwereld is nooit de wetenschappelijke systeemwereld. Innerlijk weten is iets van het hart niet van het hoofd. Misschien is intuïtie, het weten dat er al is, voordat het denken begint, wel de hoogste vorm van kennis. Jij bepaalt de intentie van je vangnet!
Velen zien de boeddha als ideaal, die in rust geluk uitstraalt. Anderen zien de mens als een complex, incoherent, onvoorspelbaar wezen dat grote moeite heeft met menselijkheid. (Boeddha zelf had de grootste moeite zijn leer te praktiseren). Wat is je vangnet? Wie de mens als norm voor de werkelijkheid neemt zal anders kijken naar het dierenwelzijn. Zie jij eigenbelang als de kern en het wezen van alle menselijke handelingen, of is in relatie zijn, de zorg voor de ander van meer betekenis? Ook hier knoop jij jouw eigen visnet.
Sommige zoeken in hun leven naar de verborgen essentie in zichzelf. Ze geloven dat die ergens diep van binnen te vinden moet zijn. Anderen zien de menselijke evolutie louter als een blind proces. De mens als niet meer dan een toevalligheid in plaats van de kroon op de schepping. De verschillende invalshoeken hebben telkens een ander effect op je levenshouding. Heeft het leven volgens jou een doel of betekenis? Sommigen geven zelf betekenis door een ambitie te realiseren. Anderen genieten liever van de weg of van het proces dat zich aandient. Nog een kleurbepalingsvraag, deugt de mens nu wel of niet? De gedachte die je het meest voedt zal waarschijnlijk bewaarheid worden. Een negatief mensbeeld (mensen zijn egoïstisch, destructief, uit op eigen voordeel) creëert mogelijk dictatoriaal leiderschap: ‘Geef mij de macht, dan maak ik de regels want anders gaat het fout’. Een overwegend positief mensbeeld biedt mensen veel meer ruimte, vrijheid en zelfsturing. Het ontstane mensbeeld beïnvloed in sterke mate het leider-, docent- en ouderschap. Welk net gooi jij uit?
Wanneer geloof jij dat iets zo is? Hoe gaat dat proces bij jou? Sommigen willen overtuigd worden door deskundigen, een autoriteit of wetenschappelijk bewijs. Anderen geloven iets wanneer het comfortabel voelt, angst vermindert of hun eigenbelang dient. Mijn levenshouding erkent bestaansonzekerheid. Ik wil me bewust zijn van mijn inkleuringen en de impact ervan. Dit essay geeft mijn inkleuring weer, ieder ander perspectief is welkom. Ik wil durven twijfelen en vragen stellen. Vragenstellen vind ik belangrijker dan antwoorden geven. Antwoorden zijn vaak de beperkingen die de werkelijkheid tekort doen. Een mens is meer dan zijn brein of verstand. Je moet ook zeker niet alles geloven wat je denkt. Alleen in het hoofd ben ik niet gelukkig, ik wil het ook met mijn lijf voelen. De visnet vraag komt uit mijn hoofd maar in stilte wil ik luisteren naar het antwoord dat mijn hart geeft. Ik wil me bewust zijn van de beperkingen van het visnet dat ik over de werkelijkheid gooi. En daar kom ik vooral achter door in verbinding te blijven met mezelf, de ander en de eindeloze variëteit aan zienswijzen.
2 reacties
Hoi Peter,
Geweldig mooie metafoor. Het visnet is voor de orka’s ook een bewustwording. Ze ontdekken het van de ander en trekken daar hun eigen conclusies uit. Dit gaat niet ze niet altijd goed af ! Zie artikel in de volkskrant https://www.volkskrant.nl/wetenschap/orka-s-in-de-straat-van-gibraltar-rammen-zeilboten-maar-waarom~bfe62ad5/
Het bewustwording met welk net je vangt is even belangrijk als je realiseren met welk net je gevangen wordt.
Ik heb met plezier je blog gelezen.
Groet,
Jan
Hoi Peter,
Mooi verwoord, dank je wel!
Blijf jezelf verwonderen en vragen stellen, deze vragen worden steeds mooier en dieper.
En inderdaad: de juiste vraag stellen is belangrijk en de antwoorden leiden dan weer tot nieuwe vragen .
Hartelijke groet,
Leo