Ons leven is tjokvol met speelgoed, consumptieartikelen, prullaria en een bucket-list met belevenissen. Alles moet laagdrempelig, licht, luchtig en vooral leuk zijn. Het goede moet van buiten onszelf aangereikt worden en als dat niet gebeurd zijn we daar verontwaardigd over. Voor serieuze verdieping en reflectie maken we geen tijd. We weten maar al te goed wat we niet willen, maar weten nauwelijks wat we (in het leven) wel willen. Ons verlangen om erbij te horen is meestal sterker dan ons eigen kompas. Wie gewoon zijn leventje leidt, verwart vrijheid dan ook al snel met vrijblijvendheid. ‘Doen waar je zin in hebt’, betekent dan vaak meedeinen met de massa.
Wij zijn overgeleverd aan de markt. De homo economicus spant zich alleen in als hij er financieel iets voor terugkrijgt. Het economische imperatief, waar ook het onderwijs zich naar schikt, bepaalt volledig de kompasnaald richting. Overgeleverd aan sociale media, die al onze aandacht opeisen en het tijd maken voor onze zelfzorg voortdurend ondermijnt. Overgeleverd aan de digitale technologie die onze voorkeuren, keuzes en gedragingen bepaalt. Komen we terecht in een surveillancemaatschappij die de hele dag de mens opmeet om hem te kunnen perfectioneren? In deze tijd voelen velen zich in een kooi gevangen en vervreemd van zichzelf. Er zijn nauwelijks deskundigen, intellectuelen, politici of journalisten die ons voorhouden: Hoe het zou zijn als je eens aan zelfonderzoek zou doen? Natuurlijk kan mindfullness ‘verlichting’ brengen maar er dienen vervolgens ook existentiële vragen gesteld te worden. Want wat betekent het om werkelijk een iemand te zijn en hoe doe je dat?
Een van de grote problemen van deze tijd is dat we niet geleerd hebben onszelf te vormen. In de opvoeding zijn we gepamperd en onze scholing biedt geen ruimte voor kunstzinnige en morele vorming. Aandachtloos doen we waar we zin in hebben maar verwaarlozen onze ziel. We kopen ons geluk maar brengen het niet door zelfzorg tot stand. We denken vrij te zijn, omdat we uit zoveel consumptieartikelen kunnen kiezen, maar in werkelijkheid zijn we slaaf geworden van de ons aangekweekte behoeften. We denken authentiek te zijn, maar zijn aangepast aan de markt met haar voorschrijvende mode grillen. Het jeugdigheidsideaal, schoonheidsideaal, gezondheidsideaal, maakbaarheidsideaal, prestatie-ideaal leggen ons hun wil op. Opgesloten in de dubbele boodschap waarin je enerzijds vrij meent te zijn maar anderzijds toch moet excelleren. Zo ontstaat een moordende concurrentie om een geperfectioneerd mens te worden. Als we daarin niet slagen ervaren we dat als een persoonlijke mislukking. Terwijl het natuurlijk evenzeer ons collectieve probleem is!
Onze gebrekkige concentratie en het veel te druk hebben, ons teveel consumeren, ongezond eten en de smartphone verslaving, ervaren we niet als fout of eigen verantwoordelijkheid. Liever wijzen we om ons heen: naar de economische, sociale en de politieke omstandigheden. Daar zien we de schuldigen en zoeken de oorzaak van ons gedrag. Die ligt meestal buiten onszelf: De opvoeding, afkomst, genen of (neuro) psychologische bepaaldheid. We hebben het liefste een leraar, expert, arts, therapeut of goeroe die dè antwoorden geeft zodat we zelf niet meer hoeven na te denken. Dè vrijbrief om jezelf maar niet verantwoordelijk te hoeven voelen. Maar in plaats van achter allerlei leraren aan te lopen kun je ook proberen je eigen licht te zijn.
Natuurlijk, als we eenmaal het verleidelijke internet letterlijk op zak hebben verandert dat onze dagelijkse ervaringen en als gevolg daarvan onze ontwikkelspaden: vriendschap, relaties, seksualiteit, beweging, slaap, werk, politiek, identiteit alles wordt er door geraakt. Wie permanent on-line is, verdrinkt in een stroom van korte, losse stukjes informatie. Een ingrijpende culturele correctie zou wenselijk zijn. Voor mij is het uitgangspunt dat een goed leven vooral ook bij jezelf begint. Zij die gevormd zijn door kritische zelfzorg zien de dingen vanuit een ander perspectief. Ze komen minder snel in de fuik van een ideologie, de marktwerking, sociale media en algoritmen terecht. Zij hebben geen goeroe of zelfhulpboeken nodig die hen vertellen wat goed, mooi en waar is.
Zelfbeschouwing op je leven staat bij mij centraal. Daarbij gaat het niet om wat ik er allemaal van vind, maar hoe jij erover kunt denken. Denken dat kun je niet uitbesteden. Het stelt je in staat om vrij je eigen geest te gebruiken. Wat is voor jou een goed leven? Dit gaat over zelfzorg, zelfverantwoordelijkheid en zelfbepaling. Onderzoek je verlangens en verhef ze tot wil. Voor sommigen is een goed leven vooral zichtbaar aan de hand van wat je niet doet. Geen vlees eten, geen kinderen nemen, geen plastic producten en niet vliegen. Zij streven naar een zo’n klein mogelijke voetafdruk met een moestuintje naast hun tiny house. Minder is hun norm. Voor anderen is het verlangen naar een goed leven veel meer dan dat. Ze willen een bijdrage leveren die uit meer bestaat dan geen dingen kapot maken. Liever kijken ze, aan het einde van het leven terug, op hun materiele of ideële nalatenschap.
Zelfzorg en zelfontwikkeling richten zich niet perse op allerlei losse levensthema’s voor afzonderlijke levensproblemen. Het vraagt een integrale blik die zich richt op de vorming van jou als mens. Jij, de actor en regisseur van je leven, die zich afvraagt: Wat wil ik met mijn leven? Welke levenshouding wil ik? Je aandacht gaan richten op wat er toedoet en waarom dat zo is. Voor dat inzichtproces heb je de anderen nodig. Samen, zonder smartphone, maar met mensen van vlees en bloed. Mensen met hun ervaringen en hun innerlijke belevingswereld. Allemaal waardevolle ingrediënten zoals wederzijdse aandacht, empathie en compassie die bijdragen aan jouw ontwikkeling.
Wil je doorgaan met dingen doen die je eigenlijk niet wilt of werk maken van wat echt belangrijk voor je is? Waardering verdien je als je met jouw beschikbare talenten het beste uit jezelf haalt.
